فرشتگان تمثیلی حجت امانی از دیدگاه پروفسور دومینیک تینو

فرشتگان یکی از کارهای حجت امانی و دیگر آثار این هنرمند ، ما را به یک تخیلِ همگانیِ مشترک، بین تناقض و تمثیل، فرا می خوانند؛ جایی که موجوداتِ بالدار، گواهانِ دنیای ابدی، که بر ما نظاره می کنند و ما را به زیر سوال می کشند، پدیدار می شوند.

در فیلم «بالهای آرزو» ، «ویم وِندِرس» به توصیفِ فرشته ای می پردازد که عاشقِ دخترِ جوانی می شود و از جوهرِ فرشتگیِ خود چشمپوشی می کند.

این قصه ی متافیزیکی، تا لحظه ای که فرشته به دنیای آسمانی تعلق دارد، به صورتِ سیاه و سفید است ولی به محض اینکه فرشته به دنیای انسانها پا می گذارد، رنگ، فوران می کند و معبرِ او را به سوی میرندگی نشان می دهد…

آن مسیرِ به سوی بهشت، که حجت امانی به ما پیشنهاد می کند، درست بر عکس، یک محیطِ ظریفِ فضایی است که در آن، نور، مانندِ آبی زلال جاری است، محیطی است که می توان نیروهای ثقل را به بازی گرفت و به سوی خورشید پرواز کرد.

این تشنگیِ هنرمند برای فرشته شدن، و برای فرشتگی، ما را به یاد « تشنگیِ ابدیِ استعلایی » که «میگوئل دِ اونامونو » می گفت می اندازد: نیاز حیاتی به رهایی از دنیا، نیاز به فعال کردنِ حقیقت، اینجا و اکنون، آن حکمِ موکدِ تجربه شده درباره ی حیات .

ما، در زمانِ ناارتباط، یا بی ارتباطیِ متناقضی زندگی می کنیم: قهقرای روحی و انزوا. به همان نسبت و برخلافِ پیشرفتِ ابزارهایی که برای ارتباط، در زمان واقعی ، در این سیاره در اختیار داریم. آیین فردگرایی همه جا حاکم است. فرد به دنبالِ « هستی یافتن» به وسیله ی خود، و برای خود است و در جستجوی دایمی برای رهاییِ خویشتنِ خود، هستی اش را از دست می دهد.

حجت امانی با دادنِ بال به آدمیان، پیوندِ میانِ آنان را برقرار می‌سازد، زیرا قرار گرفتنِ انسان در جایگاه فرشته، یا «فرشتگی»، به ملکوت رسیدن است، به آسمان رفتن است.

او برای «خود» های مشتاقِ تصعید، پاسخی و راهی دارد. گرچه همه ی فرشتگان حاضر در اینجا ایرانی هستند، اما این فرایند در اختیارِ همه ی آدمیان، صرف نظر از زبان، کشور و یا فرهنگ است، زیرا او به ضرورتِ بازیافتنِ بخشِ بارزِ قدسی و غنای حرکاتِ اساسی و آغازین پاسخ می دهد.

حجت امانی ، هنرمندِ مولتی مدیا ، چهره ی پیشتاز هنر ایران، متولد 1979 است، پس از فراگرفتنِ خوشنویسیِ سنتیِ ایرانی، به سوی نقاشی رفت و در آن، منابعِ بیان در یک زبانِ پایه ای فصیح، پرمعنا و مستقیم را کشف کرد.

هنرِ سرشار از رنگِ او، محلِ برخوردِ عکاسی، خوشنویسی و نقاشی است و محصول تجربه ها و کارهای پیوسته اش، تولدِ نخستین فرشتگان او هستند.

حجت، بالها را طراحی می کند، کسانی را که جلوی ابژکتیفِ دوربینش قرار می گیرند با بالها می آراید، آنها را از فرشتگی‌ شان آگاه می کند و دروازه های تقدسِ درونیِ مدلها و بی گناهیِ آنان را می گشاید.

او به نوعی، خالقِ موجوداتِ جدیدی است با هستی ای بیش از هستیِ پیشین، دگردیسی یافتگان، خارج شدگان از رده ی جهانیانِ زمانمند.

کار، از اطلاع دادن آغاز می شود: طراحی بالهایی برای خارج شدن از جهانِ اکبر ، برای اینکه بشود آنها را از میدانِ خیالیِ روحی بیرون آورد و به آن مادیت بخشید ، سپس جسمیتِ مادی بخشیدن و حلولِ آنها در جسمِ فرشته، تبدیل آنها به هیئتِ ملایک، پیکرِ فرشته بخشیدن به آنها …

سپس قرار دادنِ آنها جلوی دوربین، فرشته را ظاهر و تثبیت می کند، از جوهرِ فرشتگیِ آنها پرده برمی‌دارد. زیرا برای «فرشته شدن» باید دل را گشود و صدف و پوسته ی اولیه ی خود را دور انداخت و خلوص خود را پذیرفت.

انسجام و پیوستگیِ کارِ حجت امانی از چهارچوبِ فرهنگِ ایرانی عبور کرده است؛ چهارچوبی که در آن، اراده به سوی اعتلا، محصولی در پی ندارد. اعتلا، بالا رفتن و تعالی، تمثیلی است از اراده به تغییر و تکامل.

بالا رفتن از خاک، خاک و زمین به عنوان سکوی پرواز. بالا رفتن و پر کشیدن، برای «دیگر شدن»، برای دیدنِ زمین از بالا، برای بهتر دیدنِ آن.

هرچه ریشه ها عمیقتر باشند، تعالی، رفیع تر است. ریشه گرفتن، سپس بزرگ شدن، رشد تا اوجِ خود، برای اینکه منظره ای وسیعتر و کلی تر از جهان داشته باشد.

هیچ ستیغ و قله ای بی ریشه نیست. هیچ اوجی بی عمق نیست. هیچ تصعیدی بی زیربنا نیست. برای رفیع کردنِ قله، باید عمیقتر ریشه دواند، باید دردِ سوختنِ بالها را تحمل کرد، مانند «ایکار » بی احتیاط.

انسانِ بالدار در همه ی فرهنگها دیده می شود، هنگامی که همیشه شب است، هنگامی که زمانه تیره است. او هنگامی که از خدا دورتر است، بالهایش را از دست می دهد و هنگامی که نزدیک می شود، دوباره به دست می آورد.

حجت امانی پیوسته، مخلوقاتی را به تصویر می کشد که از شرایطِ دشوارِ انسانی آزاد شده اند، آزاد شده از رنجها، و آثار او القا‌‌‌کننده ی یک فلسفه ی انساندوستانه است.

او مصالح و مواد (انسان) را تغییرِ ماهیت می دهد، آن ماده را پالایش و خالص می کند تا جمعیتی از فرشتگان بیافریند، یک پیکرِ جمعیِ بالدار، یک جامعه ی فرشته خو، مهربان و جامع. بله، فرشتگان همه جا هستند، آنها می‌توانند پرواز کنند، ولی آیا آسمان و خدا هم، آنها را گزینش می کند؟

حجت به قدرتِ رهایی بخشِ هنر اعتقاد دارد: هر کسی می تواند فرشته ی درونِ خود را آزاد کند و خود را به سوی دنیاهای رفیع تر و والاتر به پرواز درآورد. جهشی فرشتگانه، مهربانانه، رایگان، و با ظرافت، چهره ی دنیا را پالایش خواهد کرد.

به نوشته ی «نیلز اودو » و «فرانس کرایسبرگ »، حجت امانی، چیدمان‌هایی در ابعاد منظره و دورنما و مقیاسِ بزرگ، در سایتهای مختلف اجرا کرده که به کار او روشنایی، درخشش و بُعدِ صحنه‌آرایی ویژه ای می بخشد. رابطه ی فضایی با طبیعت، و حضورِ رنگین و با صلابتِ فرشتگانی که در تقابل با منظره قرار‌گرفته‌اند، نیرویی بی‌سابقه و بدیع ایجاد می کنند. به این ترتیب است که انواع دیگری از مخلوقاتِ بالدار نیز آفریده می‌شوند، طراحی شده روی سنگ، یا محو شده در امواج.

نمایشگاهی که امروز در بیروت عرضه می شود مطمئنا بر خلاقیت و قریحه ی خارق العاده ی حجت امانی تاییدی دوباره می گذارد.

 

فرشتگان تمثیلی حجت امانی
دومینیک تینو
پاریس، نهم ژوئنِ 2012

عنوان اصلی این مطلب Hojat Amani ou l’art sublimé است که THINOT Dominique پروفسور و رییس دانشگاه ENSAD (هنرهای‌تزئینی) پاریس و کارشناس بین المللی هنر درباره‌ی حجت امانی نوشته است.
ترجمه از فرانسه به فارسی از ک.فروزش.