کردستان و فرهنگ کردی

واژه ی “کرد” در فرهنگ های فارسی به معنای بیابانگرد -چوپان و چادرنشین آمده است. برخی کرد را ماخوذ از واٰژه ی “گُرد” به معنای دلیر و پهلوان آورده اند. براساس انچه در شاهنامه خوانده‌ایم چهارصد جوانی که از بیم کشته شدن ضحاک به بیابان پناه برده بودند، کرد (کوه نشین) نامیده شدند. این کوه نشینان را به کردها نسبت داده اند.

سنندج:فرهنگ نام گذاری و اصالت فرهنگی این شهر

اسم شهر سنندج برگرفته ازسنن – سِنَه به معنای عقاب و دژ است و در مجموع به معنای آشیانه عقاب است. البته همه می دانیم که خواستگاه اقوام کُرد ایران است و برخلاف برخی اقوام دیگر مانند عربها یا ترکمن ها که خارج از مرزهای ایران به درون این سرزمین آمده اند کُردها از بدو شکل گیری ایران در این سرزمین حضور داشته اند و بر اساس قدمت از اصیل ترین ایرانیان به شمار می روند.

سبک معماری خانه های سنندج

اغلب خانه های شهر سنندج با حضور معماران اصفهانی و به سبک دوره قاجار ساخته شده است.از خانه های معروف در کُردستان می توان به خانه خسرو،اردلان، مشیروزیر، وکیلی و خانه هایی از این قسم که یادگار معماران اصفهانی است؛ اشاره کرد. تنها خانه ای که به سبک دوره صفوی ساخته شده است خانه آصف وزیری است.

تاثیر ناپذیری کردها از همسایگان شان

برخلاف اینکه کُردها به بین النهرین نزدیک بوده اند در مقایسه با ترکها کمتر از همسایگان خود تاثیر پذیرفته‌اند؛ ترکان عثمانی نقش هلال و ستاره را بر روی پرچم شان حک کرده اند که متاثر از همان خدای ایشتار بابلی یا خدای سین است و در مقایسه با آنها کُردها هیچگاه از نقوش غیرایرانی تاثیرنپذیرفته و در طول تاریخ پاسدار رفتارها و فرهنگ اصیل ایرانی بوده اند.

کردستان و اورامان و سبک معماری خانه های اورامان

وقتی صحبت از کُردستان و جاذبه های فرهنگی اش به میان می آید بی شک نام اورامان که کُردها به آن هورامان می گویند در ذهن تداعی می شود.

روستای هورامان تخت که گویا محل تخت نشین هم بوده با قدمتی چند صد ساله یادآور آیین های کهن ایرانی همچون میترائیسم و آئین زرتشتی است. معنی هورامان نشات گرفته از “هورا” به معنی اهورا و “مان” به معنای خانه و سرزمین و در کل به معنی سرزمین اهورایی و جایگاه اهورامزداست. در فرهنگ معماری هورامان خانه ها در شمال کوه های سخت وجنوب شهر زیبای مریوان واقع شده است.

مصالح معماری خانه ها در روستای اورامان از سنگ است و خانه ها همچون پله هایی عریض از بالا به پائین به نحوی که پشت بام همسایه پایین حیاط خانه همسایه بالایی است. به همین دلیل عده ای هورامان را هزار ماسوله هم نامیده اند.

دیوارها به اصطلاح خشکه چین بنا شده و به هیچ وجه از ملات استفاده نشده است.

علاوه بر سنگ از چوب درختانی چون گردو، چنار و توت برای معماری استفاده می کنند.

یکی دیگر از چشم اندازهای فرهنگی هورامان علاوه بر معماری خارق العاده اش پوشاک مردم منطقه، غذاها، رقص ها و موسیقی های “هه لپه رکی” و”هل پرین” و “مراسم باشکوه پیرشالیار” است. این مراسم توسط مردم روستای اورامان تخت در چهل و پنجمین روز از زمستان که کردها به آن “بیل اندان ” یا “بهارکردی” می گویند؛ برگزار می شود.

در باور محلی دو کلمه بیل و اندان به معنی خاک کندن است؛ خاک و کاشت درخت قبل از بیدار شدن از خواب زمستانی.

در این زمان و در آستانه بهار کُردی مردم هورامان تخت برای اجرای مراسم پیر شالیار آماده می شوند. کُردهای این منطقه ابتدا با حضور در مرقد “پیرشالیار”مقبره این شهریار را که مردم منطقه شالیار می‌گویند از برف زمستانی تمیز کرده و با آداب خاصی به گرامی‌ داشت او می پردازند.

تالیف و گردآوری: بهاره همتی