کردستان و فرهنگ کردی (2)
افسانه پیر شالیار
زمانی که شالیار در کودکی والدین خود را از دست می دهد به ناچار مجبور می شود نزد خانواده عمویش بزرگ شود. اما زن عموی شالیار که به علت حسادت، این کودک با خیر و برکت را عاملی در جهت تحقیر و تضعیف فرزندان خود می دانست، حضور وی را در خانه تحمل نمی کرد. به همین دلیل از همان کودکی، شالیار را هر روز صبح به بهانه های مختلف و بیشتر برای چرای بزها و آوردن خار و خاشاک و هیزم از خانه خارج می کرد.
اما از آنجا که خداوند متعال به شالیار نظرخاص داشت، حجم هیزم جمع آوری شده توسط شالیار به اندازه کار ده مرد بود که می توانستند طی یک روز هیزم جمع کنند. این موضوع سخت زن عموی شالیار را متعجب کرده بود تا جایی که باعث شد یک روز از روزها به منظور تعقیب شالیار خانه را ترک کند.
زن عمو در میانه راه با شنیدن صدای شمشال (همان نی چوپانان) که شالیار آن را به زیبایی تمام می نواخت در پشت تخته سنگی خود را پنهان کرد و با چشمان خود دید که چطور گیاهان پربار تحت تاثیر موسیقی شالیار در آن زمین سنگلاخ روییده و بزها از آن تغذیه می کنند.
زن عمو با دیدن این صحنه ها خود را به سرعت به روستا رساند و این موضوع را برای مردم روستا بازگو کرد. مردم که از نفرت این زن نسبت به شالیار خبر داشتند شنیدن این مطالب را از زبان زن عموی شالیارصدق محض انگاشتند و بدین ترتیب به تقدس شالیار پی بردند. از آن پس هر روز هنگام غروب همه به پیشواز شالیارمی رفتند و به دست و پای با برکت و نظر کرده اش بوسه می زدند.
علاوه بر این کردها، شالیار را پیشکسوت نود و نه نفر پیر و پیشوای معروف منطقه هورامان می دانند.
کردها داستانی دیگر را به عروسی شالیار نسبت می دهند که طی آن شالیار با قدرت کرامات خود دختر پادشاه بخارا را که کر و لال بود و از راه دوری به همراه عمویش به هورامان آمده بود شفا می دهد و چون پادشاه قول داده بود که هر کسی که بتواند دخترش بهارخاتون را شفا بدهد می تواند همسر وی شود در نهایت شالیار را به عنوان همسردخترش برمی گزیند. بدین سان بهار خاتون همسر شالیار می شود.
بنابر وصیت پیرشالیار همه ساله در دو تاریخ پانزده اردیبهشت همزمان با سرسبزی منطقه هورامان که معمولا قبل و بعد از این تاریخ مردم در صحراهای اطراف به رقص و پایکوبی و اجرای رقص کردی می پردازند و در دهم بهمن همزمان با برگزاری جشن سده که جشنی است که به ستایش پروردگارمی پردازند و مردم به دلیل کشف آتش به عنوان مهم ترین کشف تاریخ بشر با شادی و شادکامی به پرستش خالق یکتا و به یادبود عروسی پیر شالیار و در حقیقت به ستایش پروردگار می پردازند.
فرهنگ جشن ها و آیین ها
از مهم ترین جشن های مذهبی کردها، جشن میلاد پیامبر (ص) است که به نام جشن مولود یا مولودی معروف است. در کردستان روز میلاد پیامبر با شکوه و عظمت خاصی جشن گرفته می شود و در این مراسم مولودنامه ها که در واقع ستایشنامه محمد (ص) است خوانده می شود. از دیگر اعیاد مذهبی مهم که هر سال به طور باشکوه در کردستان برگزار می شود می توان به عید قربان و عید فطر اشاره کرد.
جشن نوروز نیز از جشن های باستانی ایرانیان و به ویژه کردها به شمار می رود که در کردستان با آداب و مراسم ویژه ای برگزار می شود. زنان کرد با نزدیک شدن بهار خانه تکانی می کنند و سمنو می پزند. چهارشنبه آخر سال را هم که به (قله “کله” چوار شمبو) معروف است جشن می گیرند.
جشن خرمن و آیین “نوژه بارانه” (دعای درخواست باران) از جشن های فصلی کردهاست که با آیین ها و مراسم خاصی اجرا می شود.
جشن عروسی در میان کردها
کردها اکثرا با خویشاوندان خود ازدواج می کنند. عقد پسر عمو و دختر عمو در میان کردها بسیار رایج است. مراسم عروسی در کردستان حداقل در سه روز جشن گرفته می شود. در این مدت کردها مرتب در حال رقص و پایکوبی هستند. مراسم شوگر (شبگرد) یک شب قبل از عروسی انجام می شود در این شب به صورت مفصل از میهمانان پذیرایی می شود.
یکی دیگر از انواع ازدواج های مرسوم در کردستان ازدواج “ژن به ژنه ” است یعنی خانواده ای دختر خود را به پسر خانواده دیگر دختر آن خانواده را به عقد پسرشان در می آورند ومشترکا یک جشن عروسی برگزار می کنند.
تالیف و گردآوری: بهاره همتی