مصاحبه با علی زعیم درباره گرافیک

علی زعیم : بعد از دوران کودکی که فعالیت های بسیاری داشتم، در ۱۳ سالگی در مسابقه طراحی پوستر برای پیروزی انقلاب اسلامی به مقام دوم رسیدم مدرسه راهنمایی پویا، با اینکه علاقه وافری به هنرهای تجسمی داشتم به توصیه خانواده به دبیرستان رفتم چقدر هم خوش گذشت دوره‌ای پر از شادی و هیجان،حتی جنگ تحمیلی سبب نشد امید به زندگی از ما سلب گردد.

۱۳۶۶ در رشته شیمی کاربردی پذیرفته شدم در سال اول دانشگاه پس‌از دو بازدید از کارخانه سیمان و لاستیک سازی فهمیدم که اینکاره نیستم، اما چاره‌ای جز اتمام دوره دانشگاه نبود. تا همین چند وقت پیش خواب میدیدم که مشروط شدم و باید اخراج شوم.

یکی از کسالت آورترین دوره های زندگیم با فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۷۱ به پایان رسید. خدمت سربازی فرصت خوبی بود که علایق شخصی خودم را دنبال کنم. آتلیه استاد آیدین آغداشلو را انتخاب کردم مدت چهار سال نزد ایشان آموختم.

علی زعیم اولین پوستر خود  را در سال ۱۳۷۵ برای پژوهشگاه مرمت آثار هنری طراحی کردم.

در همان سال با قراردادی یکساله به عنوان طراح و کارشناس شیمی طرح آسیب شناسی گنبد سلطانیه را کلید زدیم، که به عنوان بزرگترین پروژه آسیب شناسی در خاورمیانه شناخته شد.

و روند بازسازی گنبد سلطانیه را تسریع کرد.

در سال ۱۳۷۶ در دانشگاه هنر و معماری پذیرفته شدم. در سال ۱۳۷۸ همزمان با آشنایی با همسر عزیزم الهام شریفی اولین طرح جلد کتاب را با نشر فرزان روز شروع کردم.

۱۳۷۹همزمان با فارغ‌التحصیلی از رشته طراحی گرافیک، دفتر طراحی گرافیک با همکاری همسرم آغاز به کار کرد. ودوره حرفه ای من تازه در آستانه سی سالگی شروع شد. و تاکنون نیز ادامه دارد.

کمک های انسان دوستانه گرافیک را نسبت به آثار هنری خود بسیار مهم می دانم. و تا این لحظه اصل سازگاری میان این دو را رمز بقای هنری خود می‌دانم.

تا به حال علی زعیم به چه فعالیت هایی در زمینه هنر مشغول بود؟

طراحی گرافیک و نقاشی دغدغه های دیروز و امروز من هستند مثل دو بال یک هواپیما، پر پرواز من بودند.

به شکل ظریفی در کنار هم دوام آوردند و من نیز در کنار آنها، هر کدام راه و رسم خود را دارند و گهگاهی پلی می‌شوند برای آن دیگری و اگر مسیر را به درستی هدایت نکنیم، چه بسا که درد سر ساز هم بشود.

کمک های انسان دوستانه گرافیک را نسبت به آثار هنری خود بسیار مهم می دانم. و تا این لحظه اصل سازگاری میان این دو را رمز بقای هنری خود می‌دانم.

آقای علی زعیم ،در حال حاضر مشغول به چه فعالیتی هستید؟

هم اکنون مانند یک سرچشمه جوشان از چندین مسیر مشغول دغدغه‌های خلاقی هستم که به سراغم آمده است. اولین و شاید مهمترین آن ها نقاشی به شکلی نو از مجالس شاهنامه است.

یک چیزی شبیه شاهنامه بایسنقر میرزا اما با نگاهی معاصر توجه به ریشه های ملی و اسلامی در این دوره ای که بشدت مورد تهاجم همه جانبه قرار گرفته ایم احساس سلحشوری و وطن دوستی را افزون می‌کند.

گمانم بر این است که گنجینه‌های هنرهای ملی ما ذخیره‌ای لایزال است و اگر با تیز هوشی به آن بپردازیم همواره نو و تازه است. مجموعه دیگری که این روزها به آن می پردازم نقاشی از آرشیو عکس های اوایل انقلاب اسلامی و اواخر دوره قاجار است.

قرار گیری این دو دوره در کنار هم در یک پلان نگاهی کاملا اجتماعی از تاریخ معاصر یکصد سال گذشته ایران را به تصویر می‌کشد که واژه هایی مانند آرزو، امید، افسوس، ساده لوحی، غرور، استعمار و توهم سوالاتی است که از مخاطب خود به میان می‌گذارد.

بهتر است که طراحان قلم مجموعه ای از تایپ فیس های یک خانواده را طراحی کنند تا قابلیت های متفاوت آن قلم نیز مورد توجه قرارگیرند.

مجموعه بعدی که بازهم گرایش به نقاشی ایرانی دارد اشاره به فرشتگانی دارد که در نقش رابط با زنان معاصر ایران ارتباط دارد و اشاره به شعر زیبای مولانا دارد :
ایزد که فلاک به قبضه قدرت اوست
دادست تو را دو چیز کان هر دو نکوست
هم سیرت آنکه دوست داری کس را
هم صورت آنکه کس تو را دارد دوست

در واقع این شعر زیبا اشاره به این دارد که سیرت و صورت دو عامل مهم در یافتن معشوق و یا دلدار است. و این داستان تا عصر حاضر نیز ادامه دارد. و در قالب ترکیب مواد رابطه صمیمی را با مخاطب برقرار می‌کند.

تدوین های آخر کتاب اطلس گرافیک را که در متن به آن اشاره کردم از دیگر دغدغه‌های امروز من هستند. امیدوارم همگی ختم به خیر شوند.

جناب علی زعیم لطفا کمی از دغدغه های رشته گرافیک برایمان بگویید؟

دغدغه ها و دل نگرانی های گرافیک که البته کم نیست. حدود یک دهه پیش در نشریه انجمن طراحان گرافیک با عنوان جهت اطلاع در مقاله ای تحت عنوان “شتر گاو پلنگ” به این موضوع اشاره داشتم که کمبود قلم های فارسی یکی از گرفتاری های تایپوگرافی ایرانی است.

 

پس از این مقاله تاثیر گذار، هر از چند گاه قلمی جدید وارد بازار می شد و هم اکنون نیز تعداد قابل توجهی قلم در بازار به فروش می رسد، اما به شکل تایپ فیس دیده نمی شود ( منظورم از تایپ فیس خانواده هایی از یک نوع قلم در حالت های عادی، درشت، سیاه، نیمه سیه، و مورب ….)

 

این قلم ها به صورت یک خانواده موجود نیستند. بهتر است که طراحان قلم مجموعه ای از تایپ فیس های یک خانواده را طراحی کنند تا قابلیت های متفاوت آن قلم نیز مورد توجه قرارگیرند.

اما این موضوع هم آنقدر دل نگرانی عمده ای محسوب نمی شود. چرا که بازار نشر رومیزی مهمترین دل مشغولی این روزهای من است .

افزایش قیمت کاغذ بخش مهمی از صنعت نشر و به طبع آن بخش قابل ملاحظه ای از طراحان گرافیک را با چالش بیکاری مواجه کرده است که ماحصل آن نزول کیفی آثار گرافیک است و در این شرایط تحقق گرافیک ایرانی با چالشی عمیق روبرو می شود.

کم نیستند دانشجویان مشتاقی که ذهنیت های بصری گرافیکی بخشی از توانایی های آن ها است و از طرف دیگر توانمندی در اجرای گرافیک رایانه ای نیز به این قابلیت اضافه گشته است.

از دیگر دل نگرانی های گرافیک می توان به عدم انگیزه کافی در دانشجویان اشاره کرد. جامعه دانشجویی گرافیک به چندین گروه تقسیم میشوند:

عده ای بدلیل ورودی نسبتا آسان این رشته صرفا جهت بالا بردن پایه حقوق کارمندی خود پا به عرصه گرافیک می گذارند. با ارتقا پایه تحصیلی از فوق دیپلم به کارشناسی مقداری به حقوق آنها اضافه می گردد که این تنها عامل انگیزه دانشجویی این گروه است.

گروه دیگر دانشجویانی هستند که پس از سپری کردن هنرستان همچنان با استفاده از ابزارهای دستی مشغول به کار هستند و به دلیل عدم ارایه نرم افزارهای دیجیتالی در هنرستان آشنایی خیلی محدودی با آن دارند.

این گروه بعد از ورود به دانشگاه همچنان تمایل دارند که صرفا با دست کار کنند و ناتوانایی استفاده از هنر دیجیتالی همچنان تا پایان دوره کارشناسی همراه آنان است.

گروه دیگری نیز هست که کاملا در جهت مخالف گروه دوم است دانشجویانی که قابلیت های اجرایی خوبی در استفاده از نرم افراهای یارانه ای دارند .

اما درک به مراتب محدودتری نسبت به دیزاین و فضای هنرهای تجسمی دارند. سواد بصری محدود در این گروه سبب می شود که صرفا افکت ها و اجراهای بسیار سطحی و تکراری از فضای تبلیغات تجاری را مشاهده کنیم.

البته که کم نیستند دانشجویان مشتاقی که ذهنیت های بصری گرافیکی بخشی از توانایی های آن ها است و از طرف دیگر توانمندی در اجرای گرافیک رایانه ای نیز به این قابلیت اضافه گشته است. این گروه چهارمین گروه از متقاضیان گرافیک هستند.

چه خوب است اگر با اصلاح فضای آموزشی و آزمون های نظری و عملی گامی موثر در پالایش ورودی های این رشته برداریم و با انتخاب دانشجویان زبده تر فضای آموزشی شاداب تر و توانمندتری را رقم بزنیم.

جناب علی زعیم نکات جالبی ارایه فرمودید. باز هم در این باره صحبت بفرمایید.

می توانم به دل مشغولی دیگری به نام همکاری گروهی اشاره کنم. طراحی گرافیک بشدت یک کار گروهی است.

به لحاظ تنوع تخصص های گوناگون از قبیل تایپوگرافی، تصویر سازی، مادلینگ، فتومنتاژ،‌ لی اوت، طراحی تایپ فیس و صفحه آرایی …… دفتر طرح و گرافیک زعیم نیز از این امر بی بهره نیست من به همراه همسرم الهام شریفی به شکلی حرفه ای توانمندی های خود را تقسیم کرده ایم تا به لحاظ زمانی عملکرد بهتری داشته باشیم.

دانشجویان گرافیک نیز از همان ابتدای دوره دانشجویی می بایست راهکارهای مسیر کار گروهی را پیدا کنند. شکل کلی کار خیلی پیچیده نیست اما در نهایت می بینیم که در این زمینه چندان موفق نیستند و واحدهای تجاری کوچک و بزرگ آنها را در ابتدا به عنوان طراح گرافیک شکار و بعد تر حتی به عنوان منشی نیز از آن ها بهره وری می کنند.

بارها به این موضوع فکر کرده ام که چاره کار چیست چرا دانشجویانی که هم نسل یکدیگر هستند در گروه های دو و یا سه تایی دفاتر کوچک طراحی و گرافیک را راه اندازی نمی کنند.

تا در نهایت به کسب درآمد بیشتر نایل شوند و در انزوایی خود خواسته پس از اندک زمانی دچار یاس فلسفی شده و در نهایت دچار نا امیدی میشوند که این رسم درستی نیست.

تفکر طراحی گرافیک که در همه دانشجویان موجود است پس آیا عملکرد نا مطبوع رقابتی است که مانع بوجود آمدن نطفه های شرکت کوچک و در نهایت غول های بزرگ تبلیغاتی می شوند و یا عدم ایمان به کار گروهی و اینکه طراحی گرافیک یک فرایند منحصرا انفرادی است و به لحاظ خلاقیت های بصری و هنری احتیاجی به کار جمعی نیست. به نظرم هر دو تفکر سرشار از اشتباه است.