اکسپرسیونیسم از نقاشی تا سینما 

مقاله ای به نگارش محمد رضائی: در میان جنبش‌های هنری مدرن، جنبش اکسپرسیونیسم جایگاه ویژه‌ای دارد.

این جنبش را می‌توان واکنشی در برابر جنبش فرانسوی ‌امپرسیونیسم دانست که در نیمه‌ی دوم قرن نوزدهم شکل گرفته بود.

جنبش اکسپرسیونیسم در نخستین سال‌های قرن بیستم در کشور آلمان شکل گرفت در آلمان شکل گرفت و خیلی زود در زمینه‌های مختلف هنری از جمله نقاشی، سینما، موسیقی، شعر، رقص و… راه یافت. در این مقاله به معرفی این جنبش در نقاشی و سینما می‌پردازیم.

اکسپرسیونیسم در نقاشی

«اکسپرسیونیسم» در اوایل سده‌ی بیستم در هنر آلمان شناخته شد. از واژه‌ی اکسپرسیونیسم نخستین بار در اشاره به نقاشی‌های آگوست اروه استفاده شد. اما شروع جنبش اکسپرسیونیسم در نقاشی را سال 1905 ثبت کرده‌اند.

از نخستین نقاشان جنبش اکسپرسیونیسم می‌توان به ارنست لودویک کرشنر و اریش هکل اشاره کرد.

بعدها فرانتز مارک، واسیلی کاندینسکی و اوسکار کوکوشکا نیز از اکسپرسیونیسم حمایت کردند و به این جنبش پیوستند.

کرشنر و هکل در سال 1905 گروهی را با نام «پل» را به راه انداختند و در قالب این گروه به خلق آثار اکسپرسیونیسمی پرداختند.

بعدها هنرمندان دیگری همچون امیل نولده و ماکس پکشتاین نیز به این گروه پیوستند. اعضای گروه پل از رنگ‌های پل گوگن و قلم‌زنی وینسنت وان گوگ بهره می‌بردند و تحت تاثیر «فوویسم» فرانسه، اما آزادانه‌تر و پرشورتر نقاشی می‌کردند.

آنها همچنین تحت تاثیر شاهکارهای هنری نقاش اکسپرسیونیست نروژی ادوارد مونک نیز قرار داشتند.

مونک را می‌توان معروف‌ترین نقاش اکسپرسیونیست دانست که با آثار خود همواره توجه دیگر اکسپرسیونیست‌ها را به آثار خود جلب می‌کرد.

دیگر هنرمند گروه سوارکار آبی، کارل اشمیت روتلوف در بیانیه‌اش می‌نویسد: «اعضای گروه پل و در واقع بنیانگذاران اکسپرسیونیسم آلمانی، قصد منقلب کردن و برانگیختن دارند».

ناگفته نماند که نام این گروه با پیشنهاد روتلوف انتخاب شده بود.

او نام این گروه را با این عبارت توضیح می‌دهد: «پلی به سوی هنر آینده». این گروه در سال 1910 متلاشی شد و اعضای آن فعالیت خود را در برلین از سر گرفتند.

مدتی پس از به پایان رسیدن فعالیت گروه پل، جنبش اکسپرسیونیسم فعالیت خود را به طور جدی‌تری در شهر «درسدن» در شرق آلمان از سر گرفت.

کاندینسکی و مارک که همکاری نزدیکی با یکدیگر داشتند، در سال 1911 گروهی موسوم به «سوارکار آبی» را بنیان نهادند که بعدها پل کله و آگوست ماکه نیز به این گروه پیوستند.

انتشار سالنامه

کاندینسکی و مارک تصمیم به انتشار یک سالنامه گرفتند و سرانجام آن را در سال 1912 منتشر کردند.

در این سالنامه 140 تصویر و 14 مقاله‌ی بلند منتشر شد. مقاله‌ها توسط مارک، کاندینسکی، ماکه و دیگر هنرمندان و نظریه‌پردازان نوشته شده بود.

این گروه خیلی زود و با شروع جنگ جهانی نخست در سال 1914 از میان رفت.

پس از آن، هر یک از اعضای گروه راه و روش شخصی خود را دنبال کرد. نام این گروه از یکی از آثار نقاشی کاندینسکی گرفته شده بود. کاندینسکی معتقد بود: «اثر هنری حقیقی، به طور اسرارآمیز و حیرت‌انگیز، از بطن هنرمند می‌جوشد».

سایر نقاشان اکسپرسونیسم 

از دیگر نقاشان نامدار آلمانی سبک اکسپرسونیسم می‌توان از ماکس بکمان، اوتو دیکس، ایگون شیله و هنرمندان زن پائولا مودرسون-بکر و گابریله مونتر نام برد.

از مولفه‌های نقاشی به سبک اکسپرسیونیسم می‌توان به رنگ‌های بسیار روشن و گرم و خام و متضاد اشاره کرد.

اکسپرسیونیست‌ها با استفاده از این رنگ‌ها و قلم زنی‌های خشن، عواطف و احساسات و افکار درونی خود را به صورتی اغراق آمیز بروز می‌دادند.

آنها در آثار خود به نمایش موضوعاتی همچون ترس، اضطراب، عشق و نفرت، و همچنین به بازنمایی حالات تند عاطفی می‌پرداختند.

گرچه جنبش اکسپرسیونیسم در نقاشی، سینما، معماری، رقص، موسیقی و زمینه‌های هنری دیگر راه یافته بود، تنها در نقاشی بود که به پیشرفتی چشمگیر دست یافت.

محدوده‌ی تاریخی خلق آثار نقاشی در این سبک را می‌توان میان سال‌های 1905 تا 1930 دانست.