نگاهی به آثار هوکوسای و زندگی او – قسمت اول

کاتسوشیکا هوکوسای Katsushika Hokusai هنرمندی اهل ژاپن، نقاش مکتب اوکی-یوئه ukiyo-e و چاپگر دوره‌ی ادو  Edo period بود.

دوره ادو (به ژاپنیEdo jidai ) بخشی از تاریخ دوران پیشامدرن ژاپن است که از سال ۱۶۰۳ تا ۱۸۶۸ میلادی را در بر می‌گیرد. این دوره همچنین با نام دوره توکوگاوا نیز شناخته می‌شود.

در این دوران برای نخستین بار جماعت شهرنشین قادر به حمایت از فرهنگ عمومی بودند.

تلاش آنان برای لذت بردن از زندگی تحت نام اوکی‌یو (جهان گذران) شناخته می‌شد.

نقاشی‌های باسمه‌ای یا اوکی‌یوئه (نقاشی جهان گذران) که نام‌های مشهوری چون هیروشیگه، هوکوسای و کونی‌یوشی آن را نمایندگی می‌کردند، در این دوران سر برآورد.

اوکیو-ئه «تصاویر دنیای شناور» معنی شده است. هنرمندان این مکتب در آثار چاپ چوبی خود موضوع‌های پرطرفداری همچون بازیگران کابوکی، کشتی‌گیران سومو، زنان زیبا و منظره‌های معروف را تصویر می‌کردند.

در طول عمر هنری‌اش، هوکوسای تغییراتی اساسی در شیوه‌ی نقاشی در مکتب اوکی-یوئه ایجاد کرد.

عمده‌ی شهرت وی برای مجموعه‌ی چاپی «سی و شش منظره‌ی کوه فوجی» Thirty-six Views of Mount Fuji است و شاهکارش «موج بزرگ کاناگاوا» The Great Wave off Kanagawa نیز به عنوان یکی از این سی و شش تصویر، در این مجموعه قرار دارد.

هوکوسای به واسطه‌ی اثر «موج بزرگ کاناگاوا» در کشورهایی در سراسر دنیا شناخته شده است اما کمتر کسی از زندگی شخصی و دیگر آثار او اطلاعاتی دارد. ما در این مطلب به بررسی ده مورد از حقایق زندگی این استاد ژاپنی می‌پردازیم.

یک: او از چهارده سالگی در زمینه‌ی حکاکی روی چون شاگردی می‌کرد.

هوکوسای نقاشی را از سنین کودکی آغاز کرد و گفته می‌شود که وی از شش سالگی به نقاشی می‌پرداخته است.

وی خود گفته است «عادت من بود که تصاویر چیزهایی که در اطرافم می‌دیدم را ثبت کنم».

در قرن هجدهم در ژاپن، مطالعه‌ی کتاب‌هایی که روی قطعات چوبی نوشته شده بودند از سرگرمی‌های محبوب مردم بود.

در چهارده سالگی، هوکوسای نزد یک استاد حکاکی روی چوب به عنوان کارآموز مشغول به کار شد و بعدها به عنوان شاگرد به کارگاه هنر نقاش و چاپگر معروف زمان، کاتسوکاوا شونشو Katsukawa Shunsho راه یافت.

دو: هوکوسای از مدرسه‌ای که در آن تحصیل می‌کرد اخراج شد.

پس از مرگ کاتسوکاوا شونشو، هوکوسای در مدرسه‌ای که شونشو تاسیس کرده بود باقی ماند و زیر نظر شاگرد ارشد شونشو به نام کاتسوکاوا شونکو Katsukawa Shunko مشغول به کار شد.

در طول این دوره، هوکوسای شروع به تحقیق در دیگر سبک‌های هنری کرد و تحت تاثیر حکاکی‌های فرانسوی و هلندی قرار گرفت.

این آثار در دورانی که هرگونه ارتباطی با فرهنگ غرب ممنوع بود، به طور قاچاق به ژاپن وارد شده بودند.

او در آثار چاپ چوبی خود شروع به گنجاندن عناصر رنگی و پرسپکتیو که در آثار غربی دیده بود کرد و در مکتب هنری اوکی-یوئه انقلابی به راه انداخت.

هنگامی که شونکو متوجه آثار جدید و انقلابی هوکوسای شد، وی را از مدرسه‌ی کاتسوکاوا شونشو اخراج کرد.

این اتفاق اما اتفاق خوبی بود؛ هوکوسای خود گفته است «چیزی که واقعا انگیزه‌ای برای پیشرفت سبک هنری من شد، خجالت رنج‌آوری بود که شونکو باعث آن شد».

سه: هوکوسای نام خود را بارها تغییر داد.

در حالی که برای هنرمندان ژاپنی رایج بود که نام خود را تغییر دهند، هوکوسای به این معروف بود که در طول زندگی‌اش حداقل سی مرتبه نام خود را تغییر داد، یعنی بیش از هر هنرمند دیگری در عصر خود.

او در سال 1779 با نام شونرو Shunro نخستین مجموعه‌ی چاپی خود را منتشر کرد؛ این نامی بود که وی از استاد خود، شونشو گرفته بود.

بعدها او خود را گاکیو روجین مانجی Gakyo rojin manji به معنی «پیرمرد دیوانه‌ی هنر» معرفی کرد. نام‌های مختلف او اغلب برای شناسایی تفاوت سبک‌ها و دوره‌های آفرینندگی وی استفاده می‌شد.

چهار: هوکوسای نخستین هنرمندی است که از اصطلاح مانگا Manga استفاده کرد.

واژه‌ی مانگا تقریبا به معنی «طراحی‌های تصادفی» است. امروزه این اصطلاح بیشتر به نوعی از داستان‌های مصور ژاپنی مربوط است که با یک سبکی که در اواخر قرن نوزدهم در ژاپن توسعه یافت مطابقت دارد.

هوکوسای در سال 1811 و در پنجاه و یک سالگی مجموعه‌ی مانگای هوکوسای  Hokusai Mangaرا آفرید که شامل تصاویر سرگرم‌کننده‌ای بود برای شاگردانش و نیز دیگر هنرمندانی که مشتاق رونگاری از آثار او بودند.

این اثر بسیار پرفروش شد و یکی از قدیمی‌ترین استفاده‌ها از اصطلاح مانگا نیز به شمار می‌رود. گرچه از نظر زیبایی‌شناسی، با معادل امروزی‌اش بسیار متفاوت است.

در قسمت دوم این مقاله، به بررسی شش نکته مهم دیگر از هوکوسای خواهیم پرداخت.