مریم آموسا: نمایشگاه از اهالی امروز به بهانه زاد روز فروغ فرخزاد به کیوریتوری آرش تنهایی در گالری ویستا برپا شده بود. به بهانه برپایی این نمایشگاه با او گفت و گو کرده ایم. وی دانش آموخته ی دانشکده‌ی هنر های زیباست، از طراحان فعال در زمینه ی طراحی پوستر و از نویسندگان و مدرسان جوان این حوزه به شمار می رود .
چه شد که تصمیم گرفتید که نمایشگاهی را برای فروغ کیوریتوری کنید؟
چندسال پیش در نمایشگاهی از پوستر های طراحان لهستانی در یادبود شوپن ، از خودم پرسیدم ما برای فردوسی تاکنون چند پوستر طراحی کرده ایم؟ پاسخ خجالت آور بود. نه تنها فردوسی در مورد اغلب چهره‌های فرهنگی مان کم کار کرده‌ایم . کم فیلم ساخته‌ایم ، کم رمان و نمایشنامه نوشته‌ایم ؛ و تعداد کمی مجسمه نقاشی و یا پوستر از آنها در ذهن ماست. لذا با توجه به علاقه و نوستالژی که به فروغ و دیگر اسطوره های ایران معاصر دارم تصمیم گرفتم که نخستین کیوریتوری ام را با موضوع “فروغ ” انجام دهم.
پروسه شکل گیری این نمایشگاه چقدر زمان برد؟
من و میترا ابراهیمی روی پروژه‌ای داریم کار می‌کنیم که هدف‌اش گردآوری عکس‌ها، طراحی‌ها، تصویرسازی‌ها و طرح جلدهایی است که با موضوع فروغ انجام شده بود با این پیش تولید پروسه شکل گیری این نمایشگاه از زمان پیشنهاد مدیریت گالری تا برپایی نمایشگاه در حدود یک‌ماه طول کشید و علیرغم زمان کمی که هر هنرمند داشت ، ارتباط و جذابیت این موضوع باعث خلق آثاری به یاد ماندنی از هریک از هنرمندان شد.
با توجه به زمان کمی که برای برپایی این نمایشگاه داشتید آیا اقدام به گردآوری آثار کردید یا سفارش برای خلق اثر؟
خوشحالم که بیشتر آثار این نمایشگاه به سفارش و پیشنهاد من خلق شدند : قباد شیوا ، معصومه مظفری، کیانوش غریب پور، سمیرااسکندرفر، مرتضی یزدانی، محمد فدایی، شیوا سنجری، آناهیتا قاسم خانی، محمد حمزه، فرشاد آل خمیس، مارال اصفهانی ،زرتشت رحیمی ، مریم جهانی، کوروش قاضی مراد، شاهد صفاری، امیر سقراطی، فواد شریفی، فرزانه حسینی، محبوبه حسینی و… آثار خود را برای نمایش در این نمایشگاه ساختند و در این حین متوجه شدم هنرمندانی چون محمد مهدی طباطبایی، کیان وطن، شقایق شجاییان، حسین تمجید آثاری با موضوع فروغ را در سالهای اخیر خلق کرده اند، این آثار در کنار آثاری که از اردشیر محصص، بهروز گلزاری، مرتضی ممیز، بهزاد شیشه گران و ابراهیم حقیقی، فرشید پارسی کیا، علیرضا لطیفیان که از پیش دیده و از آنها اطلاع داشتم این نمایشگاه را شکل داد.
آن چیزی که در این نمایشگاه بیشتر خودش را نشان می دهد پرتره فروغ است و در این نمایشگاه کمتر به بُعد شاعری فروغ توجه شده است چرا؟
زمانی که از هنرمندان برای شرکت در این نمایشگاه دعوت کردم، از آنها نخواستم که پرتره فروغ را بکشند، گفتم عنوان نمایشگاه ” از اهالی امروز ” است و ارتباط شما و فروغ برای من مدنظر است آن ها نیزبراساس فضای ذهنی خودشان تصمیم گرفتند که چه و چگونه خلق کنند. گرچه بخشی از اثار نمایشگاه را پرتره ها تشکیل می‌دهد اما برخورد هر هنرمند با پرتره فروغ نیز از دیگری متفاوت است و برای من جذاب بود فروغ هر هنرمند چه شکلی خواهد داشت به شدت از این موضوع استقبال کردم، و امروز خوشحالم که برپایی این نمایشگاه فرصتی شد تا پرتره های متفاوتی از فروغ فرخزاد خلق شود و مردم بتواند چهره فروغ را براساس نگاه‌های مختلف ببینند.
چرا در این نمایشگاه تعداد مجسمه و حجم بسیار اندک است؟
ساخت مجسمه در مقایسه با نقاشی بسیار زمان بر است و با توجه به زمان کمی که در اختیار داشتیم این امکان فراهم نشد که مجسمه‌سازان بیشتری با این مجموعه همراهی کنند. البته با برخی از مجسمه سازان هم پیرامون موضوع نمایشگاه که صحبت کردم آن ها عنوان کردند که اثری نزدیک به موضوع نمایشگاه دارند و می‌توانند برای نمایش در نمایشگاه در اختیار بگذارند اما من نمی خواستم هیچ اثری که ربط مستقیم به نمایشگاه و فروغ ندارد را در این مجموعه داشته باشم. اما در همین مدت کم سه اثر توسط فرزانه حسینی، آناهیتا قاسم خانی و محبوبه حسینی خلق شدند که اتفاقا مجسمه‌سازان در مقایسه با نقاشان به شعر فروغ توجه ویژه ای کردند.
با توجه به این که در این نمایشگاه عکس چیدمانی آزاده اخلاقی ازصحنه تصادف فروغ به نمایش گذاشته شده است، بهتر نبود که عکس های مستند یحیی دهقان پور از مراسم خاکسپاری فروغ که با عنوان “آن روز که فروغ را در باغچه کاشتند” را نیز در این نمایشگاه به نمایش می گذاشتید؟
دراین بخش عکس تلاش کردیم که عکس هایی که از فروغ توسط عکاسان مختلف گرفته شده بود را گردآوری کنیم اما تا زمان برپایی نمایشگاه چنین امکانی فراهم نشد. مثلا ناصرتقوایی عکسی از فروغ داشت که هر چه تلاش کرد پیدا نکرد. یحیی دهقان پور در زمانی که تصمیم به برپایی نمایشگاه ایران نبود؛ دیگر عکاسان نیز عکسی از فروغ نداشتند. این اتفاق برای آثار هانیبال الخاص نیز افتاد که این امکان فراهم نشد که نقاشی های هانیبال الخاص از فروغ را نیز در این نمایشگاه داشته باشیم .
آیا با توجه به پر تیراژ بودن کتاب های فروغ فرخزاد و نشریات متعددی که ویژه نامه ای را به فروغ فرخراد اختصاص داده اند تعداد طرح هایی که در این نمایشگاه به نمایش درآمد چرا کم بود؟
تاکنون نشریات متعددی درباره فروغ منتشر شده اند و اتفاقا طرح جلد‌های متعددی نیز خلق شده اند که نزدیک به صد عنوان می رسند اما امکان ارائه ی همه‌ی آنها نیاز به مکانی به وسعت یک موزه دارد بنا بر این تنها هفت طرح را برای نمایش انتخاب کردم. شاید برایتان جالب باشد که حتی در پاکستان و برخی دیگر از کشورها که زبان فارسی مورد توجه است نشریاتی منتشر شده که پرتره ای از فروغ بر روی جلد آن ها نقش بسته است ، که این آثار گرافیک خودش به تنهایی یک نمایشگاه می شد.
آیا پیش از برپایی این نمایشگاه به جنبه نقاش بودن فروغ توجه ویژه ای شده است؟
تاکنون بیشتر به جنبه شاعری و فیلمساز بودن فروغ توجه شده است و به فروغ نقاش کمتر پرداخته شده ، آنچه به یاد دارم مقاله ای از داریوش اسدی کیارس است که به شاعران نقاش و فروغ پرداخته بود . فروغ و سهراب از دوستان قدیمی هم و روی هم تاثیر داشته اند. فروغ در هنرستان کمال الملک ثبت نام می کند و به همراه بهجت صدر از شاگردان جعفر پتگر و حسین شیخ بود. او در طول سفرهایی که انجام می داد و هر جا که فرصت پیدا می کرد طراحی می کرد و در سررسیدهایش طراحی های متنوع و متعددی از خودش به جا گذاشته است که یکی از طراحی های به جا مانده از او طراحی از پرتره ابراهیم گلستان بر روی دستمال کاغذی است که در کاتالوگ نمایشگاه همراه با دو طراحی دیگر او از خودش برای اولین بار به نمایش در آمد. با این تفاسیر نقاشی و طراحی‌های او در سایه شعرش مانده است. فروغ یک هنرمند است و همواره رفتار هنرمندانه داشته است از این نظر طراحی‌هایش نیز قابل تامل است.
با توجه به شناختی که از پوسترهایی که خلق کرده اید؛ دارم و در بیشتر آن ها رنگ قرمز غالب است چرا فروغ را با رنگ آبی خلق کردید؟
در پوستر های تئاترم از قرمز زیاد استفاده کرده ام . اما من براساس تم و موضوع از رنگ در آثارم استفاده می‌کنم؛ دراین طرح هم با توجه به این که می خواستم زنی تنها در استانه ی فصل سرد را که اهل امروز است نمایش دهم، از رنگ آبی بهره گرفتم .( البته من سالها پیش نیز پوستر دیگری از فروغ کار کرده بودم ، که مورد استقبال واقع شده بود) ، پس از طرح اولیه ی این پوستر چندین بار آن را ری‌دیزاین کردم تا به چهره فروغ برسم، ساعت‌ها به فرم لباس و یقه آن فکر کردم و در نهایت به گردبندی از کلمات رسیدم، در واقع در این اثر کلمات، جواهراتی هستند که دور گردن فروغ آویخته شده اند. پوستر این نمایشگاه را به صورت سیلک سه رنگ با چاپ هنرمندانه‌ی فواد شریفی منتشر کرده ام و 32 نسخه ی آن را بدون نوشتار به عنوان یک آرت ورک در دیگر نمایشگاه ها ارائه خواهم کرد .
چرا دراین نمایشگاه تنها یک ویدئو آرت از ژینوس تقی زاده به نمایش گذاشته شده، آیا آثار دیگری در این حوزه خلق نشده اند؟
زمانی که تصمیم به برپایی این نمایشگاه و انتخاب هنرمندان گرفتم سعی کردم که از هنرمندانی دعوت به همکاری کنم که جسارت و صراحت و در عین‌حال نزدیکی به فروغ و فضای او داشته باشند، یکی از این هنرمندها بی شک ژینوس تقی زاده بود و او ویدئویی از پرفرومنسی که 10 که سال پیش خلق کرده بود را همراه با نقدهایی که خودشون به فروغ در این مجموعه به نمایش گذاشت.
با توجه به این شما تا پیش از این بیشتر فعالیت ات در حوزه گرافیک و بویژه پوستر بود نخستین تجربه ات در این زمینه چگونه بود؟
من سالهاست در زمینه ی هنر های تجسمی تلاش می کنم، فرق زیادی بین شاخه های مختلف هنر برایم وجود ندارد؛ شاید این حرف من خودپسندانه باشد اما فکر می کنم اگر راننده تاکسی باشم، بهترین راننده تاکسی و یا اگر یک نقاش ساختمان، نجار ، کتابفروش و یا … من هر کاری را به بهترین شکل ممکن و با تمام وجود انجام می‌دهم و هنگام برپایی این نمایشگاه به تک تک هنرمندانی که انتخاب کردم اعتقاد داشتم، در مورد چیدمان، رنگ، نور، تبلیغات، گزاره ی نمایشگاه، پوشش رسانه ای و … سعی کردم با دقت و وسواس کافی کار را انجام دهم.
با توجه به این که نمایشگاه گردانی در ایران پدیده نویی است، نمایشگاه گردانی را چگونه می بینید؟
نمایشگاه گردانی حاصل ارتباط ایران با دنیای معاصر است و به مرور نمایشگاه گردانی در کشور ما رواج پیدا کرده است. در اروپا و آمریکا این حرفه جوان نیست اما در ایران به مرور دارد جا باز می کند. اگر واقعا اگر کمی به عقب برگردیم با افرادی چون فیروز شیروانلو روبرو می شویم که یکی از مدیران موفق حوزه فرهنگ و هنر به شمار می رود که در کانون پرورش فکری کودکان بهترین های هر رشته را گردهم جمع کرد تا مهم ترین رویدادهای هنری را رقم بزند. به نظر من کیوریتور چنین نقشی را بازی می کند ، کیوریتور یک انتخاب گر آگاه است که با یک دیدگاه، کیوریت می کند که این گونه کیوریتور ها در ایران از تعداد انگشتان دست تجاوز نمی کنند .
آیا پیش از برپایی این نمایشگاه سابقه برپایی نمایشگاه دیگری برای فروغ فرخزاد را داشته ایم؟
بله سال ها پیش در گالری آریا یک نمایشگاه برای فروغ برپا شده است اما متاسفانه من نتوانستم کاتالوگ یا سندی از این نمایشگاه پیدا کنم.
با توجه به این که قصد د اری کتاب تصویری فروغ فرخزاد را منتشر کنید، آیا قصد ندارید که نمایشگاه دیگری برای فروغ برپا کنید؟
هنوز به این موضوع به صورت جدی فکر نکرده ام اما برپایی این نمایشگاه مقدمه ای است برای گردآوری اسناد برای این کتاب، که منابع خوبی تاکنون گردآوری کرده ایم. و دوستان زیادی پیشنهاد تکرار این نمایشگاه را با اثار و هنرمندان دیگر را داده اند .
نمایشگاه گردانی بعدی شما براساس چه تم و موضوعی شکل خواهد گرفت؟
من قصد دارم با موضوع اسطوره های معاصر ایران نمایشگاه گردانی کنم و در هر یک از این افرادی به نوعی چهره یک انسان ایرانی معاصر را به نمایش بگذارم. در نگاه کلی فروغ فرخزاد یک شاعر و یک زن ایرانی است او به دلیل این که فراتر از زمان خودش توانست همچنان شعرش در میان مردم مورد توجه قرار گیرد. او در زندگی شخصی‌اش با مشکلات متعددی روبرو بود مشکلاتی که هنوز در جامعه ی ما وجود دارد و فروغ همچنان اهل امروز است .
[justified_image_grid ids=”1914,1915,1916,1917,1918,1919,1920,1921,1922,1923,1924,1925,1927,1928,1929,1934,1943,1935,1944″]
[do action=”test” pagenum=”1583″ title=”نسخه سیزدهم”/]