چاپ دستی از جمله هنرهایی هست که لذت کار کردن و ارایه یک اثر هنری با اون شیوه، از قدیم در آثار طراحانی چون مرحوم مرتضی ممیز دیده شده و تا به امروز با فعالیت اساتید محترمی چون ابراهیم حقیقی و یا مهرداد خطایی ادامه پیدا کرده. هرچند توجه بسیار زیادی از جانب مسوولان هنر به این شیوه چاپی نمیشه، اما هنوز با پیگیری بسیاری اساتید و همینطور تعدادی از هنرمندان جوان، چاپ دستی در زمره شیوه های ارایه آثار هنری در قالبی کلاسیک باقی مونده.
مسعود غفاری هنرمندی هست که فعالیت خودش رو در رابطه با نقاشی و ورود به دانشکده هنرهای زیبای تهران آغاز کرده. بعد از مدتی مسعود متوجه اچینگ های رامبراند میشه و بطور جدی تصمیم میگیره تا با چاپ دستی آشنایی پیدا کنه. مسعود علاوه بر انجام کارهای چاپ دستی در زمینه آموزش نیز فعالیت‌های ویژه ای رو داره و در نمایشگاه های متعددی شرکت کرده. از اساتید معروفی که در کارهای مسعود موثر بودن میتونیم به مهرداد خطائی، ابراهیم حقیقی، عبدالحمید پازوکی و بهزاد شیشه گران اشاره کنیم. در ادامه از این هنرمند در ارتباط با چاپ دستی، تکنیک های این هنر و همینطور دلیل پیشرفت نکردن مناسب چاپ دستی در ایران، مصاحبه ای اختصاصی رو از طرف ماهنامه هنرهای تجسمی پان آرت خواهیم خواند.
چاپ دستی چه پیشینه ای در ایران داره و الان در چه جایگاهی هست؟!
نمایشگاهی داشتیم در موزه صبا که آقای آغداشلو در مقدمه‌ی کتابِ نمایشگاه در رابطه با پیشینه‌ی چاپ‌دستی اینطور نوشتن: “هنر چاپ‌دستی-از حکاکی تا چاپ‌سنگی- دیر به ایران رسید و از نیمه‌ی اول قرن سیزدهم هجری مقدمات آن فراهم شد، اما در نیمه‌ی دوم این قرن بود که در حوزه‌ای وسیع و همه جانبه مورد استفاده قرار گرفت و هنرمندان خاص خود مانند “ابوتراب غفاری” را یافت. چاپ‌های دستی اما به طور عمده در خدمت گرافیک مطبوعاتی و تصویرگری کتاب‌ها قرار گرفت و به طور مستقل اجرا و گردآوری نشد و با گسترش صنعت چاپ تا اواسط قرن بیستم تقریبا به کلی فراموش شد.
با آغاز مدرنیسم ایران، از هفتاد سال پیش، چاپ‌دستی نیز به عنوان بخشی قابل توجه از هنر مدرن عرضه شد و رفته رفته هنرمندان خاص خود را پدید آورد و با تاسیس کارگاه‌های دانشگاهی و خصوصی، جایگاه خود را احراز کرد.”
تکنیک های مختلف چاپ دستی چه مواردی هست؟!
در رابطه با این سوال باید بگم مهمترین تکنیک‌های چاپ شامل چاپ سنگی(لیتوگرافی)، چاپ شیشه(مونو تایپ)، چاپ چوب(وود کات)، چاپ لینو(لینو کات) و کالکوگرافی(حکاکی روی فلز) هست که خود کالکوگرافی شامل تکنیک‌های مستقیم و غیر مستقیم میشه.
تکنیک مستقیم به این معنی هست که حکاکی به طور مستقیم روی فلز انجام میشه که شامل تکنیک‌های درای پوینت(Dry Point) و مزوتینت(Mezzotint) هست.
در تکنیک‌های غیرمستقیم حکاکی با واسطه‌‌گری اسید صورت میگیره که مهمترین تکنیک‌های آن شامل اچینگ(Etching)، آکواتینت(Aquatint)، لیفت گراند(Lift Ground)، موله(Soft Ground) هست.
در تمامی تکنیک‌های چاپ‌دستی تمام مراحل ایجاد طرح با حکاکی(مستقیم یا غیرمستقیم) روی کلیشه( ِمس، چوب، لینو و …) انجام میشه و سپس از کلیشه روی مقوای دست‌ساز کتانی به تعداد دلخواه چاپ میگیرن و از گرفتن تمام تیراژها کلیشه را کنسل میکنند. کنسل کردن به این معناست که دیگه از کلیشه امکان چاپ گرفتن وجود نداره و تنها در این شرایطه که تمام تیراژهای گرفته شده اثر اریژینال هنری محسوب میشن.
اساتید این هنر چه کسانی هستن؟!
از اساتید حالِ چاپ‌دستی ایران می‌تونم ازهمایون سلیمی، احمد وکیلی، احمد امین نظر، مهرداد ختایی، مینا نوری، ثمیلا امیر ابراهیمی، رضا بانگیز، حسین والا منش، رضا هدایت، عبدالحمید پازوکی، ابراهیم حقیقی، بهزاد شیشه گران و… نام ببرم.
مشکلاتی که در گسترش این هنر در ایران هست، چه مواردیه؟!
از مشکلات چاپ‌دستی ایران میشه به این موارد اشاره کرد: اهمیت ندادن مسوولین هنری به این مدیوم هنری؛ کافی نبودن میزان آموزش در دانشگاه‌ها؛ کم بودن میزان آگاهی مخاطب، دانشجو و مجموعه دار از این مدیوم و کم بودن میزان آگاهی از این اصل که تمام تیراژهای یک اثر چاپی، اثر اریژینال هنری هستند.
استقبال هنرمندان خارجی از چاپ دستی ایرانی چقدر هست؟!
به طور کلی هروقت کار خوب و قدرتمندی در زمینه‌ی چاپ‌دستی از ایران به جشنواره‌ها و بینال‌های خارجی فرستاده شده مورد استقبال قرار گرفته، مثلا در بینال چاپ‌دستی ایتالیا در سال 2013 کارِ پنج هنرمند ایرانی حضور داشت. همچنین در بینال چین در سال 2011، دو هنرمند ایرانی حضور داشتند و در زمینه بین‌المللی در اکثر بینال‌ها و سالانه‌های چاپ‌دستی معتبر دنیا آثار آقای مهرداد ختایی حضور دارند و مورد استقبال قرار میگیرن.
